Nog dikker isoleren? Beter glas? Beter kierdichting? Harm Valk, partner en senior adviseur bij Nieman Raadgevende Ingenieurs en voorzitter van projectgroep NTA 8800, die NTA 8800 ‘Energieprestatie van gebouwen’ beheert, sprak tijdens een kennissessie op de BouwBeurs in Utrecht over verdere stappen richting energieneutraal bouwen en wat dat betekent voor de bouwpraktijk. We gaan zo snel mogelijk naar ENG als het aan hem ligt.
“BENG (Bijna Energie Neutrale Gebouw, red.) is niets bijzonders. Het is de ondergrens van hoe we nu al bouwen. Maar richting 2050 moeten we dus naar ENG (Energie Neutraal Gebouw, red.) Op dit moment moet je bij je aanvraag laten zien dat je BENG bouwt. De prikkel om het beter te doen ontbreekt, terwijl veel bedrijven er wel toe in staat zijn en veel plannen zich ervoor lenen. Bij BENG krijg je niet het hoogste energielabel, want het is nog niet energieneutraal. Als je nu een nieuwbouwhuis koopt dat voldoet aan BENG, dan koop je er dus eigenlijk een verbouwing bij in, omdat je weet dat je voor 2050 alsnog aan ENG moet voldoen en dus voor die datum nog de nodige aanpassingen moet doorvoeren. Bovendien is de Wet Kwaliteitsborging Bouw in aantocht. Die had er al veel eerder kunnen zijn, maar is uitgesteld tot 1 januari 2024. De wet heeft als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Daarnaast wordt met deze nieuwe wet de aansprakelijkheid van aannemers ten opzichte van particulier en professionele opdrachtgevers uitgebreid.”
Afwijking
In zijn presentatie pleitte Valk ervoor om ENG zo snel mogelijk in te voeren als maatstaf voor nieuwbouw. “80 Procent van de bedrijven heeft de technische mogelijkheid om hieraan te voldoen, maar het gebeurt te weinig, omdat het nog niet hoeft en omdat bedrijven en hun opdrachtgevers zich er nog onvoldoende bewust van zijn. Voor de enkele locatie waar het niet lukt, kan dan een afwijking worden toegestaan. Dat doen we nu ook al voor de eisen voor hernieuwbare energie. We gaan dan bouwen ‘zo goed als het kan’ in plaats van ‘zo slecht als het mag’.“
In 2050 volledig energieneutraal bouwen; kan dat? Valk is er van overtuigd dat dit lukt. “Er zijn twijfels, maar dat is mogelijk met de kennis en de aanpak en dus ook het materiaal en de technische oplossingen van vandaag. En nieuwe technieken blijven zich aandienen. Kijk even terug. Vijf jaar geleden was het ondenkbaar dat we van gas over zouden stappen op elektriciteit voor verwarming en koeling. We zijn nu al een heel eind in die transitie.”
Kierenjacht
In het kader van verbeteren van bestaande woningen en gebouwen sprak Valk over kierenjacht’. “Bij nieuwbouw lukt het om goed luchtdicht te bouwen, maar in de bestaande bouw is dat lastiger. Kierdichting heeft een slechte naam, maar is essentieel voor goed comfort en voorkomt inwendige condensatie in de gebouwschil. Maar kierdicht bouwen en renoveren moet je combineren met de goede ventilatie en kun je combineren met dampopenheid. Heb je voldoende geïsoleerd, dan komt ook de warmtepomp in beeld, omdat dan de warmtebehoefte niet te groot is. Een mooie tussenoplossing voor bestaande gebouwen is een hybride warmtepomp. Die kun je nu al inzetten , zonder dat je woning optimaal geïsoleerd is. Je kunt dan kiezen in welke volgorde je verbeteringen uitvoert; eerst isoleren of eerst minder gas gebruiken. We moeten op termijn naar energieneutraal. Gasloos is geen doel op zicht. Het doel is een CO2-neutraal gebouw”, zegt Valk, die er van overtuigd is dat we op termijn van het aardgas af zullen raken. “Dat kan deels door elektrificatie, maar ook door de introductie van waterstof, al moeten we ons er wel van bewust zijn dat waterstof eerst naar de zware industrie, de elektriciteitsvoorziening en het zwaar transport gaat en pas daarna is de bebouwde omgeving aan de beurt. En het gaat vooral naar bijzondere situaties die niet op een andere manier te verduurzamen zijn.” Volgens Valk zullen we de ontwikkeling naar energieneutrale woningen wel eens eerder kunnen merken dan gedacht. “Er komt een moment dat we de woningen met Energielabel E, F en G uitfaseren, ook voor de particuliere sector. En zo gaat het stapsgewijs verder richting 2050. Dat is een onomkeerbaar proces.”
Energieprestatie van gebouwen
NTA 8800:2023 ’Energieprestatie van gebouwen’ geeft termen, definities en de methode voor de bepaling van de getalswaarde van de energieprestatie en daaruit afgeleide indicatoren van een gebouw of een deel van een gebouw. Over het algemeen is dit een getalswaarde in kWh/m2.j, met uitzondering van het aandeel hernieuwbare energie, dat wordt weergegeven als percentage. Het toepassingsgebied strekt zich uit over alle gebouwen van alle gebruiksfuncties waarvoor de (bouw)regelgeving eisen stelt aan de energieprestatie, zoals woningen, woongebouwen en utiliteitsgebouwen, zowel nieuw als bestaand. NTA 8800:2023 vervangt NTA 8800:2020 die op 1 januari 2021 is gepubliceerd. In deze nieuwe editie zijn kleine aanpassingen en verduidelijkingen verwerkt als gevolg van onder andere ervaringen in de markt. Daarnaast zijn inhoudelijke wijzigingen doorgevoerd op verzoek van de markt. De wijzigingen betreffen onderwerpen waarvoor nieuwe inzichten zijn verkregen of nieuwe technieken die zich hebben bewezen. In NTA 8800:2023 zijn wijzigingen niet zichtbaar weergegeven. Voor inzicht in de wijzigingen wordt binnenkort een officieuze versie van NTA 8800:2023 gepubliceerd. Aan deze versie kunnen geen rechten worden ontleend. Deze versie is binnenkort te vinden via www.gebouwenergieprestatie.nl/bepalingsmethode/.
